Botbreuk

Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn. 
SAM 5511
  • Zie boven afbeelding: als voorbeeld, kop bovenbeen, met in rood mogelijke breuklijnen

In het kort 

  • Andere benaming: Fractuur
  • Een botbreuk kan ontstaan door krachten van buitenaf of spontaan door een ziekte (bv osteoporose).
  • U heeft pijn, zwelling en kan het betreffende lichaamsdeel niet bewegen
  • Door rust of met behulp van gips of door een operatie moet het gebroken bot herstellen.
  • Bij een botbreuk wordt vanuit de botuiteindennieuw botweefsel gevormd.
  • Dit proces duurt ongeveer 6-8 weken
  • In deze periode moet u bij een botbreuk in het been of rug, een aantal weken lopen met een hulpmiddel: Krukken of looprekje.
  • De fysiotherapeut kan door uitleg, adviezen en oefeningen het herstel ondersteunen
  • Na herstel van een botbreuk kan er nog maanden sprake zijn van  periodes van zwelling, pijn en verminderde functie.

.

SAM 3839

  • Zie video's op website 'Blausen': Botbreuk
  • Zie video op website 'gezondheidsplein':  Botbreuk
  • Een botbreuk is een onderbreking van het bot. Van belang hierbij is of de botbreuk:
    • Gesloten is (bot komt niet door de huid naar buiten) of open (bot komt door huid naar buiten)
    • Enkelvoudig is of complex (botbreuk met meerdere delen).
    • Soort breuklijn
  • Na de botbreuk moeten de breukvlakken weer goed tegenover elkaar staan (eventueel door tractie). Daarna kan door gips of  door een operatie (fixatie met schroeven en/ of platen) het gebroken bot gefixeerd worden. Bij sommige breuken (bv botbreuk sleutelbeen) is niet altijd een fixatie nodig 
  • Vanuit de botuiteinden wordt nieuw botweefsel gevormd. Het herstel na een botbreuk is afhankelijk van de ernst van de breuk. In sommige gevallen is de genezing vertraagd, verkeerd, of niet aanwezig. Maar in normale gevallen herstelt een botbreuk grotendeels binnen 8 weken. Dit herstel verloopt in 4 fases.
    1. Dag 1 tot 5: Ontstekingsreacties (bv. zwelling) en bloeduitstortingen (hematoom)
    2. Week 1 tot 4: Vorming van korrelig ongestructureerd herstelweefsel (weke callus) tussen de twee botdelen en rondom de breuk. Dit weefsel is zacht en laat nog beweging toe. Daarnaast is het nog niet zichtbaar op de röntgenfoto. (= X-foto)
    3. Maand 2 tot 4: Het ongestructureerde weke callus krijgt meer stevigheid doordat er meer mineralen in worden opgeslagen. Dit wordt 'ossale callusformatie' genoemd. Het weefsel is zichtbaar op een röntgenfoto. Wanneer de callus zo stevig is dat er geen beweging meer mogelijk is tussen de fractuurdelen, is de fractuur klinisch geconsolideerd (vastgegroeid). Op de plaats van de fractuur is het bot dikker.
    4. Maanden tot jaren: Het opnieuw in vorm brengen van het bot (remodellering). Overtollig callusweefsel wordt afgebroken en onder invloed van drukkrachten op het bot, neemt de sterkte van tussenliggend callus toe. Het bot is uiteindelijk minstens net zo sterk als de oorspronkelijke situatie.
  • Nadeel bij fixatie met gips is dat gewrichten ook 6 weken vastgezet worden, wat consequenties heeft voor botdichtheid, kapsel (verklevingen), kraakbeen en spieren rond gewricht. 
  • Mogelijke complicaties bij herstel van een botbreuk
    • Vertraagde genezing (consolidatie) of mislukte genezing (pseudoartrose). 
    • Afwijkende stand bij een niet goed gelukte repositie.
    • Zenuwuitval en daardoor tintelingen, krachtsverlies, functieverlies: zie het onderwerp 'zenuwklacht' op deze site.
    • Infectie
    • Verstijfving gewricht: zie het klachtenbeeld  'frozen shoulder'
    • Posttraumatische dystrofie: zie het klachtenbeeld 'complex regionaal pijnsyndroom' op deze site.
    • De neiging om pijn en stijfheid verkeerd te interpreteren en 'rampdenken': daardoor minder goed/snel herstel. Zie aanvullende informatie 2.8
  • Elke botbreuk is verschillend. Uw specialist (orthopeed) geeft aan welke richtlijn voor u geldt

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is

  • Krachten van buitenaf (een val/ een botsing) 
  • Onderliggende ziekte (osteoporose, tumor)
  • Continue zware belasting (stress fractuur). Zie ook aanvullende informatie 1.9
    • Stressfracturen ontstaan door overbelasting van het bot door gewichtdragende activiteiten. Deze overbelasting zorgt voor een disbalans tussen de activiteit van osteoclasten en osteoblasten die microfracturen veroorzaken. Uiteindelijk kan dit een breuk in het corticale gedeelte van het bot geven. De meest voorkomende stressfractuur bij hardlopers bevindt zich in de tibia (ongeveer 40%). 
    • Enkele risicofactoren voor het krijgen van een stressfractuur zijn: Vrouwelijk geslacht; beenlengte verschil; valgus knie; beperkte dorsaalflexie van de enkel; een exorotatie van de heup groter dan 65 graden; roken; lage vitamine D-status; slecht schoeisel.
    • Overbelasting: stressfractuur. Komt veel voor bij hardlopers. De klachten van een stressfractuur worden gekenmerkt door een lokale pijnklacht zonder een trauma in de voorgeschiedenis. De pijn komt op tijdens belasting, waarbij de pijn ook juist later in de training naar voor kan komen. Als er geen adequate stappen ondernomen worden zal de hevigheid van de pijn toenemen en zal uiteindelijk ook de pijn in rust gevoeld worden. Tijdens het onderzoek kan sprong-/ schokbelasting de klachten mogelijk opwekken en wordt er op de plek van de stressfractuur bij palpatie forse pijn gevoeld. Soms is lokaal een lichte zwelling te palperen.

Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door

  • Blauwverkleuring door bloeduitstorting (zakt vaak naar onderen)
  • Standsverandering 
  •  Pijn door
    • Zwelling
    • Bloeduitstorting bij de breuk 

Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door

Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling

  • Algemeen
    • Volg protocol van de eigen specialist
    • Contact opnemen met de gipskamer of afdeling spoedeisende hulp als betrokken lichaamsdeel dik wordt, tintelt, klopt, wit of blauw wordt en er binnen enkele uren na het hoog houden geen verbetering optreedt.
    • Zelfmassage van de spieren rond de breuk na herstel botbreuk. Zie oefeningen divers en kijk bij massage
    • Doe in de weken van botaanmaak (meestal 6-8 weken) en daarna oefeningen 
    • Niet roken omdat herstel van een botbreuk bij rokers trager verloopt (zie aanvullende informatie: 2.7)
    • Ga niet in bad in verband met het in- en uitstappen en het week worden van de wond
    • Als een lichaamsdeel enkele weken niet kan/ mag bewegen ontstaat er stijfheid en een verminderde doorbloeding van het omliggende weefsel. Het is dus van belang om in de weken van botaanmaak (6-8 weken) te weten wat aan oefeningen gedaan mag worden.
    • Het duurt vaak lang (enkele maanden) voordat gewrichten en de spieren het oude belastingsniveau weer bereikt hebben. Signalen van te veel belasting: pijn / zwelling / warmte rond gewricht / spierpijn. 
    • Het is van belang na herstel bot, de belasting rustig op te bouwen!
    • Neem met de orthopeed door wanneer autorijden weer mogelijk is en mag (ivm verzekering)
  • Bij botbreuk arm
    • Houd de onderarm hoog dmv een mitella. Gedurende de nacht de mitella afdoen en de arm op een kussen leggen.
    • Leg been hoog als deze gezwollen is.
  • Bij botbreuk been
    • Bij botbreuken aan de benen/ bekken/ rug is meestal tijdelijk een loophulpmiddel ( krukken/ looprekje/ rollator) noodzakelijk. Zie 'hulpmiddelen' op deze site en kijk bij 'lopen'. Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel bij u nodig is. Zie filmpje en onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl’.
      • Hqdefault
    • Ga zitten in een stoel die hoog genoeg is (als u met de billen tegen de rugleuning zit moet u nog met de voeten bij de grond kunnen) en armleuningen heeft
    • Leg been hoog als deze gezwollen is.
    • Plaats het geopereerde been naar voren bij het gaan zitten en staan
    • De benen niet over elkaar leggen of kruisen in zit
    • Voorkom uitglijden; haal losse kleden en snoeren weg en gebruik in de douche een antislipmat.
    • Maak zo nodig gebruik van hulpmiddelen: lange schoenlepel, kousenaantrekker, ‘helping hand’ en schoenen met klittenband en/of elastische veters.
    • Bij het aankleden eerst het geopereerde been in de broekspijp steken en bij het uitkleden het gezonde been eerst uit de broekspijp halen
  • Bij gips
    • Het duurt 48 uur voordat het gips zijn maximale sterkte heeft gekregen. Tijdens deze periode erg voorzichtig zijn  met het gips.
    • Gipsverband mag niet nat worden: de huid blijft dan vochtig, waardoor er jeuk ontstaat en de huid kapot gaat. Voor het douchen kan een douchehoes gebruikt worden (te koop bij apotheek of thuiszorgwinkel).
    • Niet met een voorwerp onder het gips krabben ivm ontstaan wondjes / infecties.
    • Bij gips arm: geen ringen dragen.
    • Contact opnemen met de gipskamer als het gips gebroken is.
  • Bij operatie, volg protocol orthopeed          

Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn

SAM 3820

  •  Punten die van belang zijn bij een botbreuk
    • Volg altijd richtlijn specialist en fysiotherapeut
    • Losmaakoefeningen gewrichten: mobiel houden gewrichten rond botbreuk
    • Losmaakoefeningen spieren: loshouden spieren rond botbreuk
    • Rekoefeningen spieren: op lengte brengen/ houden spieren thv breuk na herstel botbreuk
    • Kracht- en stabiliteitsoefeningen: herstel spierkracht van spieren thv breuk na herstel botbreuk 
    • Door krachttraining niet aangedane zijde verbetering kracht aangedane zijde (zie aanvullende informatie 2.9)
    • Intensiveren oefeningen als bot hersteld is (vaststellen na rontgen) 
  • Voor oefeningen en algemene informatie bij oefeningen, zie  'adviezen en oefeningen' bij botbreuk waar sprake van is. Zie ook 'oefeningen per lichaamsdeel op deze site' 
  • Neem met de fysiotherapeut door welke activiteit/sport u het beste kan doen

Maak met de fysiotherapeut een programma, wat thuis gedaan kan worden.

  1. Andere websites
    1. E-gezondheid.be: botbreuken
    2. Fysio forum: Fractuur
    3. Wikipedia: Botbreuk
    4. Whats up dude: Video's, bones in the human body
  2. Onderbouwing  
    1. Ortho Info: botbreuken    
    2. Med info: gipsbeleid 
    3. NHG-Standaard Fractuurpreventie (tweede herziening) (2012)
    4. NtvG / NHG
      1. Hoger risico op volgende fractuur door antidepressivum (2018). Patiënten met een osteoporotische fractuur hebben een verhoogd risico op nog een dergelijke fractuur binnen 1 jaar na de eerste fractuur als zij antidepressiva gebruiken. Voor benzodiazepines geldt dit verhoogde risico verrassend genoeg niet. Dat concluderen Liesbeth van de Ven (Maastricht UMC) en collega’s na analyse van Nederlandse huisarts-, ziekenhuis- en apotheekgegevens (Osteoporos Int. 2018; online 15 augustus).
      2. Calciuminname en botdichtheid bij 50-plussers (2018). Consequenties voor de praktijk: De inname van extra calcium, ongeacht de bron, heeft maar een klein effect op de botmassa. Deze kleine botversteviging zal niet leiden tot een klinisch relevante afname van fracturen
      3. Botstimulator helpt niet (2016). Een grote Noord-Amerikaanse gerandomiseerde studie kraakt het gebruik van een apparaat dat door laagintensief ultrageluid botbreuken sneller zou doen helen. Het artikel laat daarnaast pijnlijk zien hoe apparatuur zonder bewezen effectiviteit toch massaal door patiënten en behandelaars kan worden omarmd (BMJ. 2016;355:i5351).
      4. Fractuurpreventie bij postmenopauzale vrouwen met osteoporose door een jaarlijks infuus met zoledroninezuur (2007). In The New England Journal of Medicine (NEJM) van 3 mei 2007 werden de resultaten gepresenteerd van een grootschalige gerandomiseerde en placebogecontroleerde studie naar het antifractuureffect van een jaarlijkse intraveneuze toediening van het bisfosfonaat zoledroninezuur gedurende 3 jaar bij postmenopauzale vrouwen met osteoporose. De resultaten van deze ‘Health outcomes and reduced incidence with zoledronic acid once yearly’(HORIZON)-studie1 zijn belangrijk: er werd een statistisch significante en klinisch relevante vermindering vastgesteld van het optreden van wervel-, niet-wervel- en heupfracturen.
    5. Orthopedie.nl: roken en orthopedie
      • Botgenezing blijkt door roken zeer nadelig te worden beïnvloed. Zo hadden patiënten die rookten 16x meer kans op een niet vast groeien van een enkelarthrodese (het vastzetten van het enkelgewricht) dan niet rokers. Ook hierbij wordt de oorzaak gezocht in een verminderd zuurstofaanbod door verkramping van de kleine bloedvaatjes en een verminderde capaciteit van het bloed om zuurstof te vervoeren door de koolmonoxide in sigarettenrook.
    6. Coping is belangrijker dan het soort breuk voor het herstel na een gebroken pols (2016)
      • Pijnbeleving en coping van de patiënt blijken wel veel uit te maken. Met name rampdenken, de neiging om pijn en stijfheid verkeerd te interpreteren en je voor te bereiden op het ergste, is een belangrijke factor. Het zou artsen kunnen helpen om rampdenken te leren herkennen en patiënten te leren helpen hiermee om te gaan
    7. Krachtverlies bij immobilisatie is goed te beperken (2015)
      • Conclusie: Krachttraining van het gezonde lichaamsdeel kan krachtverlies aan de andere kant voorkomen, bij gezonde proefpersonen die daarvoor geen krachttraining gedaan hadden. Omdat de spieren van atleten vaak goed getraind zijn, is het aannemelijk dat zij wel aan krachtverlies zullen lijden na immobilisatie van een arm of been. Wellicht kan het intensief trainen van het andere lichaamsdeel de schade enigszins beperken.
    8. Google scholar: fractuur
    9. Botbreuken voorspellen: het is mogelijk (2018)
    10. Traumaprotocol, kijk bij fractuur

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is