Valpreventie

SAM 3849

.

Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn. 

  • Filmpje GGD: valpreventie (grappig filmpje), zie onder afbeelding van filmpje
    • Hqdefault
  • 1 op de 3 thuiswonende ouderen valt 1 maal per jaar. Zie website 'veiligheid.nl': Letsel door valongevallen 65 plus in 2017
  • Door vergrijzing bevolking zal 'valprobleem'  toenemen
  • Vallen komt meer voor bij
    • Ouderen boven de 65 jaar, en daarvan meer vrouwen
    • Dementerende ouderen: kunnen meestal geen goede inschatting meer maken van risico's
  • Valincidenten bij ouderen treden het meest frequent op tijdens het lopen door
    • Struikelen: Bij struikelen en bij het ontwijken van obstakels tijdens het lopen reageren ouderen langzamer dan jongeren
    • Dubbeltaak: 2 dingen tegelijk doen is voor ouderen lastiger
    • Uitglijden: Bij uitglijden treden reflexen om het te compenseren bij ouderen later op en zijn minder sterk
  • Vallen kan ernstige gevolgen hebben
    • Ziekenhuisopnmame: bijvoorbeeld botfracturen (heupfractuur, onderarmfractuur, hoofdletsels)
    • Verpleeghuisopnmame
    • Verminderd functioneren
    • Angst om nog een keer te vallen en daardoor minder bewegen: Het doorgemaakt hebben van een eerder valincident is een sterke voorspeller voor een valincident in de toekomst

Neem met de fysiotherapeut door welke informtie voor u zinvol is

Mogelijke oorzaken van 'vallen': De valkans neemt toe naarmate er spake is van meerdere van de onderstaande factoren

  • Persoonsgerelateerde oorzaken
    • Onderliggende aandoening
      • Slechte ogen
      • Ziekte: bijvoorbeeld parkinson(isme), neuropathie, depressie, dementie, incontinentie klachten, reuma, lage bloeddruk
      • Gewrichtsklachten: bijvoorbeeld aan knieen, heupen, voeten
      • Voetklachten: bijvoorbeeld een ingegroeide nagel
      • Duizeligheid
      • (urine) Incontinentie: plotseling opstaan om naar de toilet te gaan of in nacht opstaan om naar toilet te gaan
    • Reactiesnelheid neemt af. Zie website 'veiligheid.nl': reactietest
    • Medicatie gebruik: bijvoorbeeld slaapmedicatie (benzodiazepines)
    • Eerder valincident: angst om weer te vallen
    • Slechte zelfverzorging
      • Beperkte vochtinname
      • Ongezonde voeding
      • Overgewicht
      • Overmatig alcohol gebruik
      • Slecht schoeisel
      • Geen goed loophulpmiddel of niet goed afgesteld loophulpmiddel: bijvoorbeeld niet op rem zetten rolstoel
      • Te weinig bewegen
    • Huishouden verwaarlozen
    • Inactiviteit en daardoor afname spierkracht en conditie
    • Gedrag: te snel opstaan, gehaast zijn
  • Omgevingsgerelateerde oorzaken
    • In huis
      • Overvolle kamer: meubilair, spullen
      • Rommelig
      • Slechte verlichting/ geen gelijkmatige verlichting: in gang tussen slaapkamer en badkamer, bij trap
      • Losliggende snoeren
      • Natte vloer
      • Verkeerde bed- of stoelhoogte: diepe zit bank
      • Obstakels op de wandelroute: spullen op trap
      • Type vloerbedekking: meer risico met tapijt dan vinyl
      • Kleedjes op de vloer
      • Drempels in huis
      • Slechte indeling badkamer: geen steunen, hoge instap bad of douche, geen anti slip matje
    • Rond huis
      • Gladde stenen tuinpad
      • Voorwerpen  op tuinpad,
      • Slechte verlichting buiten

Neem met de fysiotherapeut door wat bij u de oorzaak is van kans op vallen

  • Fysiotherapeut (eventueel geriatrisch fysiotherapeut of fysiotherapeut die cursus 'valtraining' gedaan heeft)
    • In de thuissituatie is de (geriatrie)fysiotherapeut vaak de spin in het web. Hier is namelijk geen sprake van een structureel multidisciplinair overleg zoals wel in een zorginstelling het geval is. Vaak zal de fysiotherapeut, meestal samen met de thuiszorg of huisarts, een multidisciplinair team rond de cliënt opbouwen.
    • Afnemen testen (keuze maken uit testen die passen bij betreffende patient) bij start en na 12 weken: zie verder bij 'aanvullende informatie: 2.10. Zo nodig (afhankelijk wat uit testen komt) terug naar huisarts als er sprake is van andere klachten (zie boven bij oorzaken).
    • Doornemen beweeglijkheid in de gewrichten, de spierkracht, de balans en de conditie. 
    • Loophulpmiddel nodig? gebruikt u het goede loophulpmiddel? Staat het loopulpmiddel goed afgesteld? Zie onder bij 'adviezen'.
    • Bij valgevaar
      • Samen doornemen valrisicotest, zie aanvullende informatie 2.10
      • Hoe kunt u een val breken , hoe te handelen na een val. Zie aanvullende informatie 1.3
      • Oefenprogramma en conditietraining, zie onder bij 'oefeningen'.
    • Stimuleren en begeleiden bij meer bewegen (voor fysiotherapeut, zie aanvullende informatie 2.17)
    • Nazorg: afspraken met meer tijd ertussen om het verloop te volgen
  • Huisarts: onderzoek / doorverwijzen (zie verder). Zie video op website 'zorg voor beter': Valpreventie, hoe kun je vallen bij ouderen voorkomen?
    • Zie website 'thuisarts', informatie en video: Ik ben slecht ter been
    • Medicatie: Vitamine D, zie aanvullende informatie 2.6.6 / slaapmedicatie doornemen / zie ook aanvullende informatie 2.22
    • Doorverwijzen: Valtraining. Meningen over het nut zijn verdeeld, advies blijft wel om het wel te doen. Zie aanvullende informatie 2.6
  • Huisartsondersteuner: Doornemen valrisicotest. Zie aanvullende informatie 2.10. Zie ook animatie filmpje op website 'alles over sport': Meer bewegen in de ouderenzorg
  • Thuiszorg
  • Huishoudelijke hulp: zware huishoudelijke taken overnemen
  • Gemeente: Wmo loket voor vragen over woningaanpassingen, hulp bij het huishouden, vervoersvoorzieningen en over hulpmiddelen
  • Dieetist: voedingsadviezen
  • Psycholoog / psychiater
  • Geriater (arts gespecialiseerd in ouderen problematiek)
  • Opticien: Hoe is het gezichtsvermogen: Kunt u gezichten herkennen op 4 meter (zonodig met bril)? 
  • Podoloog en pedicure: Heeft u problemen met de voeten? Loopt u op goed schoeisel? Heeft u pijn en/of ongemak aan de voet(en) (o.a. ingegroeide nagels)? Eventuele vragen hierover bespreken met de podoloog of pedicure.
  • Ergotherapeut
    • Hulpmiddelen voor het dagelijkse leven
    • Aanpassingen in huis: zie filmpje

Neem met de fysiotherapeut door welke behandelaars voor u zinvol zijn

  • Algemeen
    • Volg een valtraining bij u in de buurt: bespreken met uw huisarts of huisartsondersteuner of fysiotherapeut. Zie website 'veiligheid.nl' en zoek training bij u in de buurt.
    • Maak zo nodig gebruik van een loophulpmiddel. Zie onderwerp 'hulpmiddelen' en kijk bij 'lopen'. Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel bij u nodig is. Zie filmpje en onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl’.
      • Hqdefault
    • Wees terughoudend met gebruik alcohol
    • Niet lopen op  sokken op glade vloer
    • Eet gezond en drink voldoende. Gebruik kleine maaltijden
    • Doe geen 2 dingen tegelijk: bijvoorbeeld niet lopen en praten
    • Ook als de val zonder “kleerscheuren” is verlopen, is het verstandig uw huisarts daarvan op de hoogte te brengen.
    • Heupbeschermers dragen is niet zinvol (zie aanvullende informatie: 2.8.3)
    • Draag goed schoeisel. Van belang bij schoenen is: schoen moet hele voet omsluiten; een stevige, platte zool met reliëf; een goede sluiting (velcro of veters)
    • Laat jaarlijks ogen  meten bij een opticien. Gebruik geen bril die niet van u is.
    • Adviezen bij duizeligheid, gevoel van flauwvallen en lage bloeddruk zijn
      • Ga eerst op de zij liggen bij het uit bed gaan, blijf even zitten aan de rand van het bed en ga dan opstaan 
      • Bij opstaan uit stoel: langzaam opstaan en eerste even wachten voor u gaat lopen
      • Plaats om de zoveel meter een stoel om op te zitten bij onverwachtse duizeligheid
      • Plaats hoofdeinde bed iets hoger
      • Vermijd plotselinge bewegingen zoals abrupte draaibewegingen
      • Leg hand in de nek bij iets hoog pakken om te ver achterover bewegen nek te voorkomen 
    • Bij mictie problemen
      • Doornemen: hoe vaak naar toilet, hoe groot is afstand van bed naar toilet, welk loophulpmiddel gebruiken in nacht, postoel naast bed een optie?
  • Sociale omgeving
    • Betrek partner, familie en  manterzorg bij voorlichting over het valprobleem: overzichtelijk maken van de woonruimte, voorwerpen een vaste plaats geven
    • Ga na of in uw woonplaats een alarmcentrale bestaat en onder welke voorwaarden u zich kunt aansluiten. Een alarmsysteem dat u op uw lichaam draagt, bijvoorbeeld om uw hals onder uw kleding, is een uitstekend hulpmiddel.
    • Spreek eventueel met enkele leeftijdsgenoten of buren af om dagelijks in een bepaalde volgorde even contact met elkaar op te nemen (bijvoorbeeld telefonisch, of ga even langs). Dit is een erg efficiënte oplossing die bovendien sociale contacten bevordert.
  • In en rond het huis, omgevingsfactoren. Zie ook website 'zorg voor beter':  'hoe maak je een huis veilig voor ouderen'
    • Zorg voor
      • Voldoende verlichting in en rond het huis: Zorg in het hele huis voor een gelijkmatige, nietverblindende verlichting. Zorg in ieder geval voor goede verlichting van de trap en van de gang tussen de slaapenbadkamer
      • Zet een of meerdere telefoontoestellen op centrale plekken in de woning. Plaats deze bijvoorkeur niet al te hoog.
      • Een opgeruimde tuin: geen bladeren, mos of obstakels op het tuinpad
      • Een opgeruimde woonkamer: geen rondslingerende spullen op de vloer (bijvoorbeeld schoenen), geen losliggende snoeren of losliggend tapijt
      • Overzichtelijke indeling woonruimte
      • Nodige aanpassingen: toilet verhoger, handvatten in douche en toilet, douchestoel traplift, drempels verwijderen
      • Liefs geen gladde vloeren ivm uitglijden
      • Een veilige badkamer: Leg antislipmatten in bad of douche. Zorg ervoor dat de instap in bad of douche niet moeilijk is (een stabiel instapbankje biedt hulp). Zorg voor stevige handgrepen: handig bij in- en uitstappen en bij het gaan zitten of staan. Gebruik een plastic stoel in bad of onder de douche als zitten en opstaan moeilijker worden.
      • Een veilige gebruik van de trap (veel fatale valpartijen bij ouderen doen zich voor op de trap): Zorg voor een goede verlichting op de trap. Een leuning is onmisbaar, beter nog is twee leuningen. Altijd minstens 1 hand aan de leuning. Laat ongestoffeerde treden met een antisliplaag bekleden. Laat nooit iets rondslingeren op de trap.Vaak wordt de onderste trede ‘gemist’. Men denkt dat men al beneden is, terwijl men nog één trede heeft te gaan. Zorg dus voor een goed onderscheid tussen trap en vloer, of voor verlichting van de onderste trede. Maak eventueel gebruik van een verhoging per trede (zie 'easystepper')
  • Wat als u gevallen bent? Na een val kunt u als volgt overeind komen. Zie ook video: opstaan vanuit lig op de grond
    • Op de buik draaien
    • Komen tot handen en knieën stand 
    • Kruip naar een stevig meubeltje (of trapo of stoel) dat voldoende steun biedt om overeind te komen. 
    • Houd het meubel stevig vast, zet één voet plat op de grond en tracht met de steun van beide armen en één been overeind te komen
    • Indien u pijnlijke knieën heeft, of bijvoorbeeld door de val uw arm, pols, of rib heeft gebroken, kunt u vaak niet meer op handen en knieën rondkruipen. Probeer dan op de billen of liggend op één zijde te schuifelen naar een telefoon of een alarmtoestel.
    • Mocht het niet lukken om overeind te komen dan is het belangrijk dat u niet afkoelt. Trek alles naar u toe wat zich binnen handbereik bevindt en als isolatie kan dienen, bijvoorbeeld kussens van stoelen, lakens, tapijtjes, hand- doeken, kledingstukken, enz.
  • Activiteiten en sporten
    • Een goede conditie helpt vallen voorkomen, dus beweeg regelmatig en intensief: wandelen, fietsen zwemmen.

Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn

SAM 3849

SAM 3822

De fysiotherapeut geeft aan welke oefeningen voor u zinvol zijn

  1. Websites
    1. Zie thuisarts.nl: Als oudere kunt u veel doen om vallen te voorkómen! / Veiligheid in en om het huis voor ouderen
    2. Samen beter thuis, video's: Vallen – voorkomen en opstaan / oefeningen valpreventie en herstel
    3. Sophia ziekenhuis, video's: valmodule
      1. Valmodule introductie
      2. Instructie bij het vallen
    4. Humanitas, video: valpreventie & veiligheid
    5. UMCG, video: Game waarmee ouderen hun balans kunnen trainen (2016)
    6. Fysio forum: valpreventie 
    7. Dance for health
    8. Veiligheid.nl: Vitaal Ouder Worden / hup in de benen, dagelijkse dingen thuis net even iets anders doen Brochure: een goede conditie helpt vallen voorkomen zorg dat u thuis niet valt Valpreventie
    9. Alles over sport:
      1. Activiteiten en valpreventie voor kwetsbare ouderen
      2. Zelfredzaamheid en valpreventie bij ouderen: vijf praktijkvoorbeelden voor gemeenten
      3. Beweeg- en sportgedrag van mensen met een chronische aandoening of lichamelijke beperking
      4. 65-plussers: maatschappelijke trends en de kansen van bewegen
      5. Nederlandse Norm Gezond Bewegen: hoeveel moet je bewegen
    10. Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie: Valkliniek
    11. Exergame om balans ouderen te trainen
    12. Telerevalidatie.nl
    13. Vallen verleden tijd beweegzorg interventie, valtraining. KNGF Fysiotherapie
    14. In beweging voor valangst. Door het trauma van de val met de gebroken heup blijft een groot deel van de ouderen angstig
  2. Onderbouwing voor patiënt en fysiotherapeut
      1. Wat werkt in valpreventie
      2. Valpreventiemodule: Blijf staan
      3. Valpreventiemodule: Vallen verledentijd
      4. Valongevallen 65 jaar en ouder (Ongevalscijfers 2016).
      5. Valanalyse (Screeningstool valrisico voor de eerstelijns zorg).
    1. Aanvullende testen die relevant zijn bij valpreventie, kies test die van toepassing is (zie ook 'meetinstrumenten in de zorg') 
      en vragenlijsten
      1. Testen
        1. Primaire opvang volgens ABCDE-methodiek
        2. Barthel index: Vaststellen van de mate van onafhankelijkheid van hulp
        3. Timed Chair Stand test (TCST): Zo snel als mogelijk 5 keer opstaan van de stoel en vervolgens weer gaan zitten, zonder dat daarbij de armen worden gebruikt
        4. 10 meter walk test (10MWT): Meten van de snelheid van het lopen en conditie (met of zonder loophulpmiddel) over een afstand van 10 meter
        5. Berg Balance Scale (BBS): Dmv 14 items het evenwicht tijdens sta- en transfervaardigheden middels een 5-punt schaal meten
        6. Groningen Activiteiten Restrictie Schaal (GARS): Instrument waarmee problemen met zelfredzaamheid op verzorgend en huishoudelijk gebied kunnen worden vastgesteld
        7. Medical Research Council schaal (MRC schaal): Meten spierkracht met behulp van een zespuntsschaal (0-5), waarbij “0” overeen komt met geen contractie en “5”met normale beweging mogelijk met flinke weerstand
        8. Eldery Mobility Scale (EMS): Meten dmv 7 verschillende opdrachten van de verplaatsbaarheid en de mogelijkheid om transfers uit te voeren die nodig zijn voor ADL-activiteiten.
        9. Mini Mental State Examination (MMSE): Testen cognitieve functies: oriëntatie, geheugen, concentratie, taal en praxis
        10. Short Falls Efficacy Scale-International (Short FES-I): Meten valangst bij het uitvoeren van ADL-activiteiten en sociale activiteiten
        11. VAS score valangst: op lijn van 0 tot 10 aangeven
        12. Performance-Oriented Mobility Assement (Tinetti): Testen evenwicht/ balans (in zit, stand, opstaan, met evenwichtsverstooreden prikkels, met gesloten ogen, ronddraaien en gaan zitten) en het lopen (gang, paslengte en pashoogte rechter en linker voet, de passymmetrie en,- continuiteit, afwijkende gang, romp en de voetafstand
        13. Functional Reach Test: Test die indruk geeft van de mate van stabiliteit en valrisico bij ouderen
        14. Timed Get up & go test (TGUGT): Tijd meten die nodig is om op te staan uit een stoel, 3 meter te lopen (met of zonder hulpmiddel), om te keren, weer terug te lopen en te gaan zitten
      2. Vragenlijsten
        1. Valagenda 
        2. Vragenlijst valgeschiedenis
        3. Carefall triage instrument. Zie Handleiding Valkliniek 'Een praktische handleiding voor de implementatie van een valkliniek'
    2. Nationaal kompas volksgezondheid: effectiviteit valpreventie (2012)
    3. NHG, huisarts en wetenschap
      1. Krachttraining verbetert het fysiek functioneren van ouderen een beetje (2009)
      2. Tai Chi één van de weinige effectieve maatregelen tegen vallen (2010). In H&W was onlangs te lezen dat een recent Nederlands onderzoek naar Tai Chi geen reductie van het valrisico heeft aangetoond (Huisarts Wet 2009;52:536-41). Het is dus twijfelachtig of met Tai Chi in Nederland dezelfde resultaten kunnen worden behaald als de auteurs beweren. Bij multifactoriële interventies wordt in eerste instantie een individueel valrisico vastgesteld en vervolgens wordt een combinatie van gerichte verwijzingen en interventies toegepast om het valrisico te verminderen. De grote variatie in uitkomsten van multifactoriële interventies is volgens de auteurs het gevolg van een verschil in zorgorganisatie in de landen waar de onderzoeken werden uitgevoerd. Opvallend is dat juist de Nederlandse onderzoeken geen vermindering van het valrisico laten zien. Deze uitkomsten staan haaks op een aantal adviezen in de richtlijn van het CBO, waarin de multifactoriële interventie een belangrijke plek inneemt. De NHG heeft geen aparte richtlijn voor vallen, maar in de NHG-Standaard Osteoporose staan enkele summiere adviezen. Zo beveelt de standaard aan oefentherapie te overwegen. Multifactoriële interventies komen in deze standaard niet aan de orde en ik deel de mening van de auteurs dat er onvoldoende bewijs is voor risicoreductie van vallen met behulp van een multifactoriële aanpak. Ik denk dus dat terughoudendheid met deze dure interventies terecht is. Ten slotte onderschrijf ik de stelling dat er voldoende bewijs is dat oefenprogramma’s vallen reduceren. Als er geen evidente oorzaken van vallen zijn, zouden oefenprogramma’s de behandeling van eerste keus moeten zijn.
      3. Oefenen verbetert balans bij ouderen een beetje (2013). Conclusie: Er is weinig hard bewijs voor het nut van oefeningen op balansverbetering. Het blijft een uitdaging om patiënten met valgevaar te identificeren en maatwerk voor preventie te leveren. Het is na deze review zeker niet gezegd dat oefeningen hierin geen plaats hebben. Oefeningen hebben immers weinig bijwerkingen en inspanning is naar mijn mening ook belangrijk voor het onderhoud van de algemene lichamelijke conditie; bovendien waren de duur van de oefenprogramma’s en de follow-up beperkt. Dus baat het niet voor de balans dan mogelijk wel voor de conditie
      4. Nauwelijks afname valangst door training (2016).Samenvattend: als u uw oudere patiënten met valangst naar gym, tai-chi of een andere sportklas stuurt, helpt die training mogelijk een beetje tegen hun eventuele valangst. Laat deze bescheiden uitkomst u echter niet tegenhouden om naar valangst te vragen en uw patiënten zo nodig te verwijzen, want training is een effectieve interventie met het oog op valfrequentie.
      5. Valpreventie en vitamine D (2015).Conclusie van de auteurs Deze gerandomiseerde trial toont aan dat, hoewel het aantal valincidenten niet afneemt, een trainingsprogramma voor thuiswonende vrouwen tussen 70 en 80 jaar het aantal letsels door valincidenten met meer dan de helft vermindert. Vitamine-D-substitutie heeft geen effect op spierkracht en balans maar heeft wel een positief effect op de femurale en trabeculaire tibiabotdichtheid. Gezien het multifactoriële karakter van valrisico, lijkt trainen van spierkracht en balans gecombineerd met vitamine-D-substitutie de meest effectieve en haalbare strategie ter voorkoming van valletsels bij thuiswonende ouderen.
      6. Populatiescreening op fractuurrisico niet effectief (2018). Consequenties voor de praktijk: Het uitblijven van een effect op de primaire uitkomstmaat laat zien dat we op dit moment niet moeten overgaan tot actieve opsporing van mensen met een hoog fractuurrisico. De reductie van het aantal heupfracturen in de secundaire analyse is wel opmerkelijk. Het effect op het aantal heupfracturen in deze pragmatische setting – met een behandelcontrast van slechts 7-8% en een beperkte therapietrouw onder patiënten met osteoporose – is zo groot dat het onmogelijk verklaard kan worden door het effect van antiosteoporosemedicatie. Omdat deze opvallende uitkomst wel belangrijke consequenties zou kunnen hebben voor de praktijk, is verdere analyse geboden. Daarbij valt te denken aan het uitsluiten van rapportagebias en het nagaan van andere effecten van screening, zoals de beïnvloeding van andere interventies of gedrag van deelnemers en huisartsen. Bovendien is het de vraag of dit resultaat gereproduceerd kan worden. De resultaten van een vergelijkbaar screeningsonderzoek in Nederland worden binnenkort verwacht. Vooralsnog moet actieve opsporing van osteoporose worden afgeraden.
    4. Fysio forum 
      1. Een rugzak met gewichten reduceert valkans ouderen (2005)
      2. Onderzoek naar preventie vallen bij ouderen (2007)
      3. Verdubbeling aantal valpartijen onder ouderen (2007)
      4. Effect van valklinieken voor ouderen is twijfelachtig (2009)
      5. Ouderen vallen veel minder vaak door gerichte therapie. De erkenningscommissie van het RIVM Centrum Gezond Leven heeft de interventie erkend op het allerhoogste niveau (2016)
    5. Minerva,Tijdschrift voor Evidence Based Medicine:
      1. Oefenprogramma’s in de thuissituatie voor valpreventie bij ouderen: werkzaamheid en therapietrouw (2013). Welke is de therapietrouw en de werkzaamheid (en is er een relatie tussen beiden) van verschillende oefenprogramma’s in de thuissituatie voor de preventie van vallen bij ouderen?
        • Deze systematische review kan de talrijke methodologische beperkingen van de geïncludeerde studies niet verdoezelen. De review toont aan dat de globale therapietrouw aan fysieke oefenprogramma’s in de thuissituatie voor de preventie van vallen bij 60-plussers, laag is. De therapietrouw aan de interventie varieert naargelang het soort voorgestelde oefeningen, maar er is geen relatie aangetoond tussen de therapietrouw aan de interventie en de preventie van vallen.
        • Deze meta-analyse van zeer goede methodologische kwaliteit bevestigt de werkzaamheid van verschillende interventies voor de preventie van vallen bij thuiswonende ouderen, zowel in het algemeen als voor sommige interventies bij welbepaalde doelpopulaties.
        • Minstens twee maal per week gedurende 25 weken oefeningen doen met inbegrip van evenwichtsoefeningen, vermindert het valrisico bij ouderen
    6. Valrisicotest op website 'veiligheid.nl:
      1. Is er sprake van een verhoogd valrisico 
      2. Bent u afgelopen 12 maanden gevallen?
      3. Heeft u moeite met bewegen of lopen?
      4. Bent u bang om te vallen?
        • Als antwoord bij vraag 1,2,3 'nee' is: geen verhoogd valrisico  en dus geen actie nodig
        • Als antwoord bij vraag 1,2,3 'ja' is: verhoogd valrisico en dus actie nodig
        • Als antwoord alleen bij vraag 1 'ja' is: geen verhoogd valrisico en dus geen actie nodig
      5. Valvragenlijst: Doornemen  factoren die ten grondslag kunnen liggen aan een verhoogd valrisico
      6. Bent u de afgelopen 12 maanden gevallen, en zo ja
        • Wanneer: dag en tijdstip?
        • Waar bent u gevallen?
        • Wat was u aan het doen toen u viel?
      7. Hoe bent u gevallen?
        • Voelde u de val aankomen?
        • Kon u zelf opstaan?
        • Bent u bewusteloos geweest?
        • Heeft u bij de val verwondingen opgelopen?
        • Had u voor de val al klachten?
        • Heeft u sinds de val nieuwe klachten?
      8. Doornemen volgende punten: medicijn gebruik (zie aanvullende informatie: 2.7.6), osteoporose (botbreuken in verleden), duizeligheid en/of flauwvallen, mictie, slapen, alcohol gebruik, cognitie (geheugen), valangst, verwardheid, gezichtsvermogen, omgevingsfactoren, algemeen dagelijks leven problemen, bewegingsproblemen (gewrichten, spieren, balans), orthostatische hypotensie
      9. Eventueel 4 fysieke sneltesten
        • 5x opstaan uit stoel zonder handen te gebruiken: binnen 30 seconden is normaal
        • 5 seconden omhoog kijken: bij duizeligheid stoppen
        • Afwisselend 5 seconden op linker en rechter been staan
        • Staan op instabiel (bv een opgerolde handdoek) vlak
      10. Conclusie trekken: Eventueel doorverwijzen
    7. Wat kan oudere doen aan slinkende spieren, Volkskrant: (2016)
      • Conclusie: Met de juiste voeding raadt Maier van de VU ouderen aan drie keer per week een uur aan krachttraining te doen. Na drie maanden zitten ouderen zo gemiddeld op de juiste spiermassa, bleek uit een van haar onderzoeken. Maar ook hier was een stevig ontbijt onontbeerlijk: omgerekend vier boterhammen met kaas en drie eieren. Dan moet het goed komen.
    8. Google scholarvalpreventie
    9. Volkskrant (2016):Toename ouderen op eerste hulp na val 
    10. Balanstraining in het dagelijks leven, Clemson et al. 2012, LiFE (Lifestyle integrated Functional Exercises)
    11. De fysiotherapeut: Het Otago Oefenprogramma om valincidenten bij ouderen te voorkomen
    12. Zie animatie filmpje op website 'alles over sport': Meer bewegen in de ouderenzorg
    13. Website van het Longfonds, video's: 'motivational interviewing'. Is hier beschreven voor COPD, maar kan toegepast worden voor alle situaties waar gedragsverandering van belang is voor herstel. Motivational Interviewing (of motiverende gesprekstechnieken) is een gespreksmethode om tot gedragsverandering te komen. Vaak willen mensen met een (chronische) klacht wel iets veranderen, bijvoorbeeld hun voeding of beweegpatroon, maar lukt het niet. Met 'motivational interviewing' verandert de cliënt zijn gedrag zelf, vanuit de eigen motivatie, en niet vanuit een oplossing die door de zorgverlener wordt opgelegd. U geeft de cliënt meer verantwoordelijkheid over de eigen keuzes (= zelfmanagement).
    14. Physiotutors, video's:
      1. Hoe de Fall Efficacy Scale (FES) uit te voeren
      2. The Timed Up and Go Test (TUG) | Fall Risk Assessment
      3. Tampa Scale for Kinesiophobia
    15. Hoogleraar Mirjam Pijnappels: ‘Beter bewegen leidt tot minder vallen
    16. CME online, Balanscontrole bij ouderen: meten en trainen, prof. dr. Mirjam Pijnappels. Prof. dr. Mirjam Pijnappels is hoogleraar Mobiliteit bij Veroudering aan de afdeling Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam. 
    17. CME online: Het voorkomen van vallen: valpreventie bij ouderen, Lonneke de Haas-Elshout, geriatriefysiotherapeut en Dr. Yvonne Schoon (1969) studeerde Geneeskunde in Maastricht.
      • Effecten van maatregelen tegen (letsel bij) vallen

        1. Effect van scholing van personeel en ouderen: Weinig studies hebben gekeken naar het effect van scholing van het personeel en educatie van bewoners op valreductie. Er zijn enkele aanwijzingen dat scholing van personeel als onderdeel van een interventieprogramma zinvol is, en daarnaast dat educatie van bewoners zinvol is bij bewoners zonder cognitieve stoornissen.

        2. Effect van beweging beperkende maatregelen Er is geen bewijs dat het toepassen van beweging beperkende maatregelen (bijvoorbeeld het gebruik van bedhekken, fixeren of het gebruik van tafelbladen) leidt tot valreductie. Sterker nog, er zijn enkele studies die hebben aangetoond dat het valrisico juist toeneemt bij de inzet van beweging beperkende maatregelen. Daarbij leidt het toepassen van beweging beperkende maatregelen tot nadelige uitkomsten, zoals decubitus en contracturen (Capezuti, 1996; Capezuti, 2007; Castle & Engberg, 2009).

        3. Effect van heupbeschermers: De heupbeschermer is bedoeld om een heupfractuur als gevolg van een val te voorkomen. In de praktijk bestaat echter onvoldoende bewijskracht dat de heupbeschermer effectief is in het voorkomen van heupfracturen.
          Een belangrijke reden hiervoor is dat de compliantie (therapietrouw) te laag is: men draagt de heupbeschermer niet of te weinig. Overige verklaringen waarom de heupbeschermer niet effectief is, zijn: de heupbeschermer wordt voor de verkeerde doelgroep voorgeschreven; de heupbeschermer wordt verkeerd gebruikt; het gebruik van de heupbeschermer leidt tot risicovol gedrag.
          Eén meta-analyse vond echter wél een significant voordeel voor het gebruik van heupbeschermers, met een OR 0.4 (95% CI 0.25-0.61). Ondanks de twijfelachtige effectiviteit van de heupbeschermer, valt het te overwegen om bij ouderen met een hoog fractuurrisico en een te garanderen compliantie (bijvoorbeeld bij ADL-afhankelijkheid) de heupbeschermer te laten dragen.

        4. Effect van de inzet van technologie
          Bed- of stoelalarmsystemen worden frequent ingezet in verpleeghuizen. In een prospectief interventieonderzoek onder 576 mobiele psychogeriatrische bewoners daalde het aantal nachtelijke valincidenten met ruim 50% bij gebruik van een bed alarmsysteem. Het is in ieder geval van belang dat, indien deze alarmsystemen worden ingezet, deze adequaat worden gebruikt. Ze moeten technisch goed functioneren, maar het personeel moet het systeem ook op de juiste wijze inzetten en bij alarm adequaat en snel reageren. Daarnaast dient er een goede selectie van de doelgroep plaats te vinden. Zo heeft een alarmsysteem bij een dementerende oudere met loopdrang weinig zin, maar kan het wel nuttig zijn bij een dementerende oudere met nachtelijke onrust.

    18. Richtlijnen database: Beoordeling van door de patiënt gebruikte medicijnen op mogelijke verhoging van het valrisico
    19. Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie. (2017). Richtlijn preventie van valincidenten bij ouderen.
    20. Geriatriefysio: Vallen

Neem met de fysiotherapeut door welke informtie voor u zinvol is