• Andere benaming: Stenose lagerug of syndroom van Verbiest of lumbale kanaal stenose of vernauwing in de onderrug 
• Anatomie
  • De lendenwervelkolom bestaat uit vijf wervels. Deze worden bij elkaar gehouden door banden en spieren. Tussen elke wervel zit een tussenwervelschijf, zijn er gewrichtjes en lopen zenuwen langs de wervels.  In elk wervellichaam zit een opening, de openingen vormen met elkaar het wervelkanaal, waardoor de zenuwstreng loopt.
  • Zie google afbeeldingen: wervelkolom / lage rug stenose. Neem met de fysiotherapeut door welke afbeeldingen voor u relevant zijn.
  • Zie video op website 'Blausen': Anatomie van de wervelkolom, en zie onder afbeelding bekken en lage rug van filmpje

• Stenose is een vernauwing van het wervelkanaal, waardoor het ruggenmerg en de zenuwen in de verdrukking komen.
• Stenose komt voornamelijk voor bij mensen boven de 50 jaar
• Bij 35% van de ouderen met heup gewrichtsklachten is ook sprake van stenose in de lage rug
• Op lange termijn kunnen klachten vanzelf verdwijnen: door verstijving lage rug
• Voor uitgebreide en algemene informatie over rugklachten, zie het onderwerp 'rugklacht' op deze site

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is

• Slijtage (artrose)
• Osteoporose (inzakken wervels)
• Wervel botbreuk
• Hernia
• Tumor
• Aangeboren (nauwer werverkanaal in vergelijking met normaal vanaf geboorte)

Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door

• Begint vaak met jarenlang rugklachten, daarna vermindering rugklachten maar wel klachten in benen
• Pijn / doof gevoel / zwaar gevoel / moe gevoel / krachtsverlies in 1 of beide benen
• Bij strekken rug meer last, bij buigen minder
  • Bij staan / lopen (strekking van de rug). Iets voorover gebogen lopen gaat vaak beter dan helemaal gestrekt lopen  
  • Zitten/ voorover buigen/ op zij liggen met opgetrokken knieen geeft vaak vermindering van de klachten. Liggen op de buik of rug (strekking in lage rug) geeft vaak meer klachten.
  • Fietsen gaat vaak goed
• Als het urineren niet meer gaat of als er spieruitval is, moet u direct contact opnemen met de huisarts!
• In de nacht vaak ‘restless legs’ of kramp in beenspieren

Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door

• Fysiotherapeut 
  • De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder
• Huisarts
  • Medicatie: pijnstiller (NSAID, paracetamol), glucosamine
  • Doorverwijzen: fysiotherapeut / orthopeed als klachten aanwezig blijven ondanks de adviezen en oefeningen 
• Arbo arts: als de werkzaamheden van invloed zijn op de klachten (of andersom)
• Specialist (neuroloog, neurochirurg of orthopeed)
  • Onderzoek (MRI / ct scan / rontgenfoto)
  • Operatie als de klachten dusdanig zijn dat het dagelijkse leven te veel beïnvloed wordt en de adviezen/ oefeningen geen effect hebben
  • Zie website's
    • Diaconessenhuis: Kanaalstenose
    • Ziekenhuis.nl: stenose
    • Nederlandse Vereniging voor neurologie: lumbale kanaal stenose
• Diëtist bij overgewicht

Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling

• Algemeen
  • Pijndagboek bijhouden (locatie pijn, hoeveel pijn op pijnschaal van 0-10, belastende activiteit gedaan ervoor, hoe lang hield pijn aan) als klachten lang aanhouden of regelmatig terugkomen en dit bespreken met fysiotherapeut of huisarts.
  • Voorkom lang staan of zitten: beweeg af en toe. 
  • Pijnstillers (b.v. paracetamol) kunnen ervoor zorgen dat u ondanks uw blessure in beweging kunt blijven en goed kunt slapen. Het in beweging blijven is essentieel voor het herstel. Angst voor de pijn en angst om te bewegen kunnen de duur van de klachten verlengen. Ga echter met pijnstillers niet te veel bewegen, anders hebt u meer pijn als de pijnstiller is uitgewerkt
  • Draag stevige schoenen (geen schoenen met hoge hakken: geeft strekking in lage rug) of draag schoenen met demping (bijvoorbeeld hardloopschoenen) om de schok van de stappen op te vangen
  • Voorkom overbelasting: geen lange wandelingen of lang staan
  • Maak zo nodig gebruik van een loophulpmiddel. Zie onderwerp 'hulpmiddelen' en kijk bij loophulpmiddelen. Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel bij u nodig is. Lopen met een rollator (of met winkelwagentje in supermarkt) is vaak prettig omdat de rug dan al iets gebogen wordt. Zie filmpje en onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl’
  • Dagelijkse activiteiten met 'stabiele lage rug' (= lage rug in neutrale stand) uitvoeren). Echter, niet te veel strekking omdat dat juist weer klachten geeft bij stenose!! (bespreken met fysiotherapeut). 
    • Let op de houding in zit en stand: niet te veel strekking in de rug, overbelasting en pijn voorkomen.
    • Diepe buikspieren gebruiken
    • Niet op 1 been hangen
    • Niet op buikslapen, maar zijlig met opgetrokken knieen
  • Let op voeding: overgewicht zorgt voor overbelasting!
  • Draag stevige schoenen (geen schoenen met hoge hakken!) of schoenen met demping (hardloop schoenen) om de schok van de stappen op te vangen.
  • Zorg voor ontspanning in de lage rug door massage, warmte of losmaakbewegingen 
  • Doe bij rug lig op bed een paar kussens onder de knieën of bij zijligging een kussen tussen de knieën.

• Pijn verminderen / ontspannen
  • Een rug brace kan ondersteuning bieden bij lage-rug klachten: bespreken met de fysiotherapeut. Zie ook 'hulpmiddelen' op deze site en kijk bij 'ondersteuning'. 

    • Rug brace (in lichte buigstand: voorkomen holle onderrug) met als doel om overbelasting te voorkomen en pijn te verminderen. Zie 'hulpmiddelen' op deze site, kijk bij gewrichtsondersteuning (bespreken met fysiotherapeut)
  • Door het 'uithangen' (aan bijvoorbeeld een rekstok) maakt u de lage ruggewrichtjes los en haalt u druk weg van de tussenwervelschijven in de lage rug.
  • Door middel van warmte (pakking, douche, rode lamp)
  • Losbewegen van de rug, zie verder bij losmaakoefeningen
  • Massage, zelf of met hulpmiddel. (foamroller). Zie 'oefeningen divers' op deze site en kijk bij massage / lage rug

• Sporten / bewegen
  • Fietsen geeft vaak geen klachten,dus hiermee de conditie in stand houden/ verbeteren
  • Bij trainen op loopband, loopband in hellingstand zetten omdat de lage rug dan in buigstand staat
  • Bij zwemmen geen techniek gebruiken waar strekking in de rug plaatsvindt (borst crawl en schoolslag).   Beter is de zgn “sidestroke”: op de zij zwemmen met ene hand gestrekt (vingers van deze hand zijn gestrekt en de hand beweegt als een haaien vin door het water), de andere arm is ter hoogte van de borstkast en met de benen een schaar beweging maken
  • Blijf fit door het doen van dagelijkse activiteiten
    • 
  • Zie ook video's op website 'physiotec', aquatherapie. 

• Oefeningen die van belang zijn bij deze klacht
  
  • Strekking rug niet tot maximaal
  • Houdings- en gewrichtsgevoeloefeningen
  • Losmaakoefeningen bij pijn of stijfheid 
  • Rekoefeningen
    • Rekken liesspier, bilspier, achter bovenbeenspier
  • Rek-,kracht- en stabiliteitsoefeningen voor lage rug en benen
    • Core stability oefeningen: Wel in reëel perspectief zien (dus niet te zwaar maken), zie aanvullende informatie 2.8
  • Functionele oefeningen (stofzuigen, tuinieren, fietsen….) zijn belangrijk omdat dit in het dagelijkse leven toegepast kan worden en omdat de te oefenen spier en/of gewricht dan deel uit maakt van een natuurlijke beweging

• Voor een mogelijk basisoefenprogramma bij deze klacht, zie onderstaande oefeningen en zie video waar meeste van de onderstaande oefeningen op staan.

1. Websites
   1. Kiesbeter.nl: stenose
   2. Info.nu: syndroom van Verbiest
   3. Medicinfo: Spinale stenose
   4. Fysioforum
      1. Zoekresultaten bij 'stenose'
      2. Fysiotherapie net zo effectief als een ok bij lumbale stenose (2015)
   5. Zie ook op deze site de onderwerpen: lage rugklachten / osteoporose / wervel botbreuk / hulpmiddelen 
2. Onderbouwing  
   1. Boek: Onderzoek en behandeling van de heup H2 (Coxartrose links en geringe verschijnselen van een lumbale kanaalstenose) en 2a (AddeAddendum coxartrose en spinale stenose, een veelvoorkomende en moeilijk te differentiëren combinatie bij ouderen), Koos van Nugteren
   2. Huisarts
      1. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde: lumbale kanaal stenose
      2. NtvG: 1 t/m 10 van 94 zoekresultaten voor 'stenose lage rug'
   3. Minerva,Tijdschrift voor Evidence Based Medicine: Diagnose van het lumbaal spinale-stenose-syndroom (2011). Wat is de waarde van anamnese en klinisch onderzoek voor de diagnose van het lumbaal spinale-stenose (LSS)-syndroom bij oudere met pijn in de onderste ledematen al dan niet in combinatie met lagerugpijn?
      • Deze studie besluit dat bij oudere patiënten die zich aanmelden met pijn in de onderste ledematen (met of zonder lagerugpijn) afwezigheid van pijn bij zitten, verbetering van symptomen bij vooroverbuigen en een wijd gangpatroon kunnen bijdragen tot de diagnose van LSS-syndroom. Een predictieregel zoals voorgesteld in sommige studies kan nuttig zijn om het klinisch syndroom van lumbaal spinaal stenose uit te sluiten. De meerderheid van de patiënten waren echter gerekruteerd in een tweedelijnspopulatie. Extrapolatie kan daarom problematisch zijn.
   4. Google scholar: stenose lage rug
   5. Richtlijn fysiotherapeutische behandeling lumbale kanaalstenose (2011)
   6. Prof Peter O'Sullivan
      1. Back pain - separating fact from fiction - Prof Peter O'Sullivan (2015) 
      2. Core Stability (2012)
3. Bij twijffel diagnose denken aan
   1. Heup gewrichtsklacht (artrose). Controleren door verdovende injectie in heup. Als klachten kortdurend verdwijnen wijst dit op heupklachten

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is