• Andere benaming
  • Urine verlies: plas niet goed kunnen ophouden
  • Urine verlies bij vrouwen of urine incontinentie bij vrouwen
  • Inspanningsincontinentie of stress (= inspanning) urine incontinentie of urineverlies bij drukverhoging in de buik
  • Aandrang incontinentie of overactieve blaas
• Anatomie
  • De bekkenbodemspieren liggen tussen het schaambeen, de zitbeenknobbels en de stuit
  • In de bekkenbodem bevind zich een spierplaat (bekkenbodemspier, sluitspier) en die heeft 3 functies: steunen (van blaas, baarmoeder en darm), openen en sluiten
  • De plas wordt opgehouden door een sluitspier rond de uitgang van de blaas (in de plasbuis).. 
  • Bij het opslaan van de urine wordt uw blaas opgerekt. Bij 150 tot 200 milliliter vulling van de blaas krijgt u aandrang om te plassen. U stelt het plassen uit door de sluitspier en de bekkenbodemspieren aan te spannen.
  • Door het aanspannen van de spieren in de blaaswand en het ontspannen van de sluitspier en de bekkenbodemspieren, kunt u plassen. Gewoonlijk plast u ongeveer eens in de 3 á 4 uur
  • Zie google afbeeldingen: bekken bodemspieren / blaas vrouw. Neem met de fysiotherapeut door welke afbeeldingen en video'svoor u relevant zijn. 

• 3 Vormen van incontonentie
  1. Inspanningsincontinentie. Stress (= inspanning) urine incontinentie (urineverlies bij drukverhoging in de buik)
     1. Afsluiting van de blaas werkt niet goed 
     2. Bekkenbodemspieren/ sluitspier soms niet sterk (opgerekt of verzwakt) genoeg om de urine tegen te houden
     3. Bij extra druk in de buik kunt u dan urine verliezen.
  2. Aandrang-incontinentie
     1. U voelt u plotseling sterke aandrang om te plassen.
     2. U kunt de plas niet ophouden tot u het toilet bereikt.
  3. Aandrang-incontinentie gaat soms samen met inspannings-incontinentie. U verliest dan (ook) urine bij inspanning zoals hoesten, niezen, lachen, bukken, tillen, traplopen, rennen of springen.
• Er rust nog steeds een taboe op incontinentie
• Urineverlies komt veel voor. Een kwart tot de helft van de vrouwen heeft één of beide vormen van urineverlies.

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is

Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door

• Urine verlies

Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door

• Fysiotherapeut / bekkenfysiotherapeut
  • De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder
  • Bekken bodemtherapie is een methode waarbij u leert de spieren van de bekkenbodem te voelen en bewust te gebruiken. Omdat u de spieren van de bekkenbodem zelf niet kunt zien, is het soms moeilijk om ze te trainen en goed te gebruiken
  • Zie video van de nederlandse vereniging voor fysiotherapie bij bekkenproblematiek: bekkenfysiotherapie
• Huisarts
  • Thuisarts: Urine verlies bij vrouwen / ik heb urineverlies bij inspanning (inspannings-incontinentie) / ik heb urineverlies bij aandrang (aandrang-incontinentie)
  • Medicatie:
    • Inspannings incontinentie: Er zijn geen medicijnen voor de behandeling van inspannings-incontinentie. Hormonen zoals oestrogenen (pillen of crème) hebben bijwerkingen en werken onvoldoende.
    • Aandrang incontinentie: Medicijn gebruik doornemen
  • Inwendig onderzoek: beoordelen of bekkenbodemspieren goed aanspannen en of baarmoeder verzwakt is
  • Bij de behandeling van inspannings-incontinentie kunt u kiezen tussen oefeningen doen of het dragen van een vaginale ring (pessarium). Alleen bij ernstige klachten kunt ook direct een operatie overwegen waarbij een bandje om de plasbuis wordt aangebracht. Het is niet goed te voorspellen welke behandeling bij u het beste zal helpen. De huisarts helpt u bij de keuze.
  • Bij aandrang-incontinentie wordt uw urine ook onderzocht.
  • Doorverwijzen, zie ook onder: fysiotherapeut / gynacoloog als leefstijladviezen, bekken bodemspier oefeningen en/of blaastrainingen niet voldoende helpen
• Verloskundige
• Apotheek: Zie website gezondheidsplein: Incontinentie, wat is het en hoe behandel je het?
• Dietist: Helpen om af te vallen 
• Specialist/ uroloog, gynacoloog
  • Operatie

Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling

• Algemeen
  • Een plasdagboek bijhouden. U moet dan gedurende drie dagen de tijdstippen noteren waarop u drinkt en wat u drinkt en hoeveel u drinkt; de tijdstippen waarop u plast en hoeveel u plast; de tijdstippen waarop u onvrijwillig urineverlies had. Zie de website 'thuisarts.nl': 'Ik ga een plasdagboek bijhouden' 
  • Blijf voldoende (1.5 liter per dag) drinken: als u minder gaat drinken wordt de urine meer geconcentreerd, waardoor er blaas en huid beschadigingen kunnen ontstaan
  • Blijf actief: als u minder gaat bewegen heeft dit een negatieve invloed op de blaasspieren (klachten verergeren). Zie ook gezondheidsnet: 'fit door dagelijkse activiteiten'
  • Bekken bodemspieren regelmatig op een dag aanspannen (plas ophouden). Hiermee train je de bekken bodemspieren
  • Afvallen als u te zwaar bent. Afvallen kan zorgen voor minder urineverlies
  • Probeer uw cafeïne, theïne en alcohol gebruik te minimaliseren. Cafeïne en alcohol veroorzaken blaascontracties en kunnen aandrangincontinentie versterken.
  • Toiletgewoontes: neem de tijd om te plassen, ga recht op het toilet zitten met een holle rug, pers niet mee tijdens het plassen, wacht tot de blaas goed leeg is en streef naar een plasfrequentie van 6 tot 8 keer per dag.
  • Zorg dat u weet waar een toilet is als u buitenshuis bent.
  • 's Nachts kan het gemakkelijk zijn een po of fles in de buurt te hebben, vooral als u moeilijk loopt.
  • Buig door uw knieën bij iets van de grond pakken (bij voorover buigen komt blaas onder druk)
  • Draai op zij bij in en uit bed gaan 
  • Het ouderwetse 'stippeltjes plassen' is sterk af te raden in verband met het kunnen ontstaan van blaasklachten.   

• Aandrang incontinentie
  • Aandrang plassen doornemen
    • Niet te snel op aandrang reageren door  naar de wc te gaan: Blaas wordt te slap. Stel het toiletbezoek als u thuis bent af en toe uit. Hiermee train je de blaas om meer urine op te slaan
    • Aandrang niet te lang negeren: ophouden plas is dan op een gegeven moment niet meer mogelijk
  • Gebruik koffie (of andere dranken met cafeïne zoals thee, cola en energiedrankjes) doornemen: dee blaas vult zich dan sneller waardoor de druk in de blaas en de aandrang om te plassen toenemen.
• Bewegen / sporten / trainen
  • Neem met de fysiotherapeut door welke activiteit/sport u het beste kan doen
  • Sommige vrouwen voorkomen urineverlies tijdens het sporten door een tampon in te brengen. Een tampon vangt de urine niet op, maar kan helpen om de blaas beter af te sluiten.
  • Zie ook aanvullende informatie 1.1.2

•  Punten die van belang zijn bij deze klacht
  
  • Bekken bodemspieren kunnen in allerlei houdingen geoefend worden. Als deze erg verzwakt zijn, is het verstandig om in rug- of buik- of zij lig te beginnen.
  • Eén keer per dag goed oefenen, tot uw bekken bodemspieren moe zijn, is in principe voldoende
• Bekkenbodemoefeningen
  • Trek uw anus naar binnen, alsof u de ontlasting op moet houden: naar binnen trekken als u uitademt, loslaten als u inademt
  • Trek uw vagina naar binnen, alsof u de urine moet ophouden: naar binnentrekken als u uitademt, loslaten als u inademt. 
  • Opbouw van de bekken bodemoefeningen
    • 5 x 1 tel aanspannen, dit uitbreiden tot maximaal 50 x 1 tel aanspannen, dit versnellen tot 50 x 1 tel aanspannen binnen een minuut.
    • Als een lift in 2 etappes omhoog aanspannen en in 2 etappes loslaten, daarna in 3 etappes aanspannen en in 3 etappes loslaten.
    • 5 seconden achter elkaar aanspannen en dit uitbreiden tot maximaal 20 seconden.
    • In 3 etappes aanspannen, 20 seconden vasthouden en in 3 etappes loslaten.
  • Als u deze spieren aanspant voelt u een omhoog gaan van uw kruis, alsof u uw plas ophoudt, een windje tegenhoudt of alsof u uw vagina sluit.
  • Tijdens het aanspannen kunnen andere spieren in de omgeving van uw bekkenbodem mee aanspannen, dit is niet erg, als u maar ook uw bekkenbodem voelt aanspannen
• Oefeningen, zit op oefenbal (skippybal): zie video op website '24baby.nl'
• Zie ook websites
  • Zie de website 'thuisarts.nl': Ik ga bekkenbodemoefeningen doen // ik ga blaastraining doen
  • Fysiotherapie gelreziekenhuizen: Hoe traint u uw bekkenbodem / oefeningen bij incontinentie en de app 'BekkenBodem'
  • UMCUtrecht: Oefeningen ter versterking bekkenbodem 
  • Rehab my patient: urine

De fysiotherapeut geeft aan welke adviezen en oefening voor u zinvol zijn

1. Websites
   1. E-gezondheid.be:
      1. Urine incontinentie
      2. Sporten en incontinentie
   2. Mens en gezondheid: Urine incontinentie
   3. App: BekkenBodem. BekkenBodem geeft informatie aan patiënten zodat zij bij bekken- en bekkenbodemklachten zelf kunnen trainen. BekkenBodem geeft professionele support en reminders zodat patiënten hun oefeningen niet vergeten. De app is ingedeeld in verschillende thema's: bekkenbodem, vrouwen, mannen, bekkenpijn, zwanger, oefeningen, oefen audio, foto's, videos, nieuws en agenda.

   4. Profunduminstituut.nl

   5. Bekkenbodem-eerst.nl

   6. Bekkenbodemonline.nl

   7. Het boek ‘Verborgen Vrouwenleed’ en video, het bekkenbodemhandboek voor vrouwen (geschreven door de auteur van deze cursus, Marijke Slieker-ten Hove (2015).

   8. Medicinfo: Bekkenbodemspieren - oefeningen
   9. De fysiotherapeut: Incontinentie
   10. Zie video op website 'blausen': Urine incontinentie
   11. Zie ook op deze site: Bewegen en trainen
2. Onderbouwing  
   1. KNGF richtlijn:
      1. Stress (urine) incontinentie 
      2. Urine-incontinentie bij vrouwen met overgewicht: dieet, bewegen en bekkenbodemoefeningen
      3. KNGF-richtlijn Stress urine-incontinentie (2014)
   2. NHG, huisarts en wetenschap:
      1. 1 t/m 10 van 437 zoekresultaten voor 'urine incontinentie' en 1 t/m 10 van 45 zoekresultaten voor 'urine incontinentie fysiotherapie'
      2. NHG-standaard ‘Incontinentie voor urine bij vrouwen’ (2016). Bekkenfysiotherapie of afwachten bij een milde urogenitale prolaps? (2015). Conclusie: Bekkenfysiotherapie gaf meer verbetering van bekkenbodemsymptomen dan een expectatief beleid. Het verschil tussen de groepen was statistisch significant, maar was kleiner dan het vooraf aangenomen, minimale klinisch relevante verschil van 15 punten. 57% van de deelnemers in de bekkenfysiotherapiegroep vond dat hun klachten verbeterd waren. Er is meer onderzoek nodig naar het effect van bekkenfysiotherapie op de lange termijn. Daarnaast moet onderzoek met een langere follow-up uitwijzen of bekkenfysiotherapie verergering van klachten of van de mate van prolaps kan voorkómen.
      3. Chirurgie of fysiotherapie voor stressincontinentie (2014). Conclusie: De resultaten van onze trial tonen aan dat chirurgisch ingrijpen bij vrouwen met matige tot ernstige stressincontinentie na 12 maanden follow-up tot significant betere subjectieve en objectieve uitkomsten leidt in vergelijking met bekkenfysiotherapie. Slingchirurgie kent echter ook complicaties. Informatie over de te verwachten resultaten van beide interventies en complicaties moet ervoor zorgen dat een individueel behandelplan wordt opgesteld in samenspraak tussen de patiënt en haar zorgverlener. Naast bekkenfysiotherapie zal ook slingchirurgie als eerste behandeloptie moeten worden besproken. Hiertoe zullen de gangbare richtlijnen moeten worden aangepast.
         Leerpunten: Bij de behandeling van alle vrouwen met urineverlies bij hoesten, niezen en persen (stressincontinentie) wordt bekkenfysiotherapie geadviseerd als initiële behandeling. Als bekkenfysiotherapie niet effectief genoeg is, kan over worden gegaan tot midurethrale slingchirurgie. Dit is de eerste gerandomiseerde trial naar de effecten van bekkenfysiotherapie of midurethrale slingchirurgie bij patiënten met matige of ernstige stressincontinentie. Voor vrouwen met stressincontinentie geeft initiële midurethrale slingchirurgie meer verbetering en resulteert het in een hogere objectieve en subjectieve verbetering 1 jaar na behandeling. De gangbare richtlijnen voor stressincontinentie zullen moeten worden aangepast, waarbij naast bekkenfysiotherapie ook chirurgie als eerste behandeloptie moet worden besproken.
      4. Therapie voor stressincontinentie (2013) Concluderend laat dit onderzoek zien dat chirurgische behandeling met een tensievrij vaginaal bandje effectiever is dan gespecialiseerde fysiotherapie voor vrouwen met stressincontinentie die door de huisarts verwezen worden. Nadeel van dit onderzoek is dat de behandeling met een pessarium niet onderzocht is, terwijl de NHG-Standaard Incontinentie voor urine dit wel als mogelijk effectief aanbeveelt bij het falen van bekkenbodemoefeningen. Aangezien het onderzoek plaatsvond bij vrouwen die verwezen waren naar de tweede lijn, lijkt het starten met bekkenbodemoefeningen als niet-invasieve therapie nog steeds de aangewezen keuze voor vrouwen die zich in de huisartsenpraktijk melden met stressincontinentie.
         
      5. App voor behandeling incontinentie (2015) Conclusie: In de zorg voor urine-incontinentie bij vrouwen is winst te behalen door het verlagen van de drempel om hulp te zoeken, door het optimaliseren van de therapietrouw en door de patiënt meer regie te geven. E-health in de vorm van een app zou hierin een belangrijke rol kunnen spelen
      6. Stressincontinentie (2015).Conclusie: Psychologische omstandigheden bepalen dus gedeeltelijk of en wanneer een vrouw naar de dokter gaat met deze klacht. Zo bezien is urgency-incontinentie eigenlijk ook een soort stressincontinentie.
   3. Fysio Forum: Zoekresultaten bij 'urine incontinentie' 
   4. Minerva,  Tijdschrift voor Evidence Based Medicine.
      1. Preventie van incontinentie: is training van de bekkenbodemspieren effectief? (2013).  
         • Deze systematische review van goede methodologische kwaliteit toont aan dat bekkenbodemspiertraining alleen nuttig is als ze intensief toegepast wordt in de late zwangerschap. In de huidige richtlijnen komt alleen de behandeling van een bestaande incontinentie aan bod.
      2. Urine-incontinentie bij vrouwen: niet-chirurgische behandelingen (2008; Volume 7; Nummer 7; Pagina 102 - 103).  
         • Wat is de effectiviteit van niet-chirurgische behandelingen van urine-incontinentie bij vrouw in vergelijking met placebo of met gewone zorgen? Deze systematische review toont het belang aan van bekkenbodemspieroefeningen en blaastraining bij het herstel en het behoud van urinecontinentie bij vrouwen. Ook enkele geneesmiddelen kunnen bijdragen tot het verminderen van het aantal episodes met incontinentie, maar voor elk middel moet de klinische winst nog afgewogen worden tegen de eventuele ongewenste effecten. De studies leveren té weinig gegevens om algemene aanbevelingen te formuleren, vooral wat betreft de combinatie van behandelingen. De keuze moet in samenspraak met de patiënte gemaakt worden.  
   5. Google scholar: stress urine incontinentie
   6. Anatomie filmpjes
      1. University of Lyon: The central tendon of the perineum / the female perineum / the female pelvic organs: the ligaments / the muscles of the inner walls of the pelvic cavity / the female pelvic organs. Bladder, vagina, uterus, fallopian tube, ovaries
      2. 3D Anatomy Tutorial: Pelvic Floor Part 1 - The Pelvic Diaphragm 
   7. CME online, fysiotherapie. Bekkenbodemproblematiek in de reguliere fysiotherapiepraktijk, dr. M.C.Ph. Slieker-ten Hove
   8. Onderzoek / evalueren
      1. ProFundum-formulier inventarisatie bekkenbodemfunctie
      2. Incontinence Impact Questionnaire (IIQ)
      3. PRAFAB-scorelijst
      4. Slieker-ten Hove et al (2009), Pelvic floor function and disfunctio

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is