• Andere benaming: slapeloosheid of slaapstoornissen of slecht slapen
• Er is sprake van een slaapprobleem als u gedurende een langere tijd slecht slaapt en als u zich overdag moe, prikkelbaar en slaperig voelt.
• Animatie filmpje op YouTube: slaapproblemen
• Zie filmpje gezondheidsplein: slaapproblemen
• Filmpje van de  televisiedokter op YouTube: slaapproblemen, zie onder afbeelding van filmpje

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is

• Psychische oorzaken: stress/ spanningen/ depressief voelen
• Lawaai
• Lichamelijke klachten ( pijn, benauwdheid, jeuk)
• Oudere leeftijd
• Ploegendienst
• Verkeerde levensstijl ( koffie gebruik, tot laat doorwerken)
• Onduidelijke redenen

Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door

• Moeilijk inslapen, vroeg/ vaak wakker
• Prikkelbaar
• Slaperig voelen
• Slechte concentratie
• Vermoeidheid
• Overdag niet fit

Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door

• Fysiotherapeut
  • De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder
• Huisarts
  • Zie website 'thuisarts': Slaapproblemen
  • Gesprek: inzicht geven in oorzaken/ problemen op een rijtje te zetten
  • Medicatie: slaapmiddelen
  • Doorverwijzen: zie onder
• Arbo arts als de werkzaamheden van invloed zijn op de klachten of andersom
• Specialist: neuroloog
• Psychische begeleiding met praten als uitgangspunt: maatschappelijk werker, psycholoog, psychiater. Zie ook de thuisarts: ik heb een psychosocaal probleem
• Psychische begeleiding met het lichaam als uitgangspunt: haptonoom, haptotherapeut, psychosomatisch fysiotherapeut
• Via internet kunt u begeleiding krijgen bij psychische klachten: hart en ziel: de Volkskrant en  psyfit (gratis voor Agis verzekerden), ontwikkeld door psychologen van het Trimbosinstituut

Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling

• Een gezonde leefstijl is erg belangrijk: Zie filmpje op de website 'de thuisrtars.nl' over een gezonde leefstijl: gezond eten / meer bewegen / minder stress / stoppen met roken / goed omgaan met alcoholische drank / omgaan met slaapprobleem / gezonde leefstijl volhouden. Zie onder afbeelding van video

• Op regelmatige tijden naar bed en opstaan
• Zorg voor een rustige slaapomgeving die goed geventileerd is
• Zorg voor een goed bed/ matras/ kussen (hoeft niet duur te zijn!)
• Overdag niet slapen en pas naar bed gaan als u slaap heeft
• Neem een warmbad of lees een boek voor het slapen: dit ontspant
• Ontspannen spieren door losmaakoefeningen (zie verder), massage, warmtepakking of ontspanningsoefening (zie 'oefeningen divers' op deze site)
• Plan zo min mogelijk activiteiten laat in de avond (sporten, werken, tv kijken….)
• Beperk gebruik koffie, alcohol en roken (vooral laat in de avond)
• Gebruik zo nodig oordopjes bij geluidoverlast (te koop bij een drogist, Hema of een apotheek)
• Bij wakker zijn in de nacht: uit bed gaan i.p.v. geïrriteerd in bed te blijven
• Hou een  Slaapdagboek bij (met gedachten die u wakker houden) en bespreek dit met een hulpverlener of vriend/ vriendin
• Gezond eten en drinken
• Regelmatig sporten/ bewegen (avondwandeling maken)         
• Volg een cursus yoga of mindfulness. Zie 'yoga voor het slapen gaan' van Achmea healthcenters

Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn

• Oefeningen die van belang zijn bij deze klacht
  • Losmaakoefeningen zorgen voor ontspanning van spieren en gewricht
• Voor oefeningen en algemene informatie bij oefeningen, zie adviezen en oefeningen voor in stand of adviezen en oefeningen voor in zit of adviezen en oefeningen voor in lig of kijk op klachtenbeeld waar sprake van is: kijk bij losmaakoefeningen 

• Neem met de fysiotherapeut door welke activiteit/sport u het beste kan doen. Zie ook 'trainen' op deze site.

De fysiotherapeut geeft aan welke adviezen en oefening voor u zinvol zijn

1. Websites
   1. Thuisarts: gezonde leefstijl / Slapeloosheid
   2. Dokterdokter: Slaap
   3. Gezondheid site België: slaapproblemen
   4. Minddistrict: online cursussen, kijk bij 'lekkerslapen'
   5. App: slaap lekker
   6. Gezondheidsnet: slapen
   7. Mentaal vitaal: Mentaal Vitaal is er voor iedereen die meer wil weten over mentale gezondheid en daar zelf mee aan de slag wil. Mentaal Vitaal geeft: informatie / mentale fitness tips & oefeningen / online cursussen & therapie / verwijzing naar hulp
   8. Boek: Slaapproblemen overwinnen voor dummies
   9. Adem jezelf in slaap(2015)
   10. Kiesbeter.nl: slaapproblemen
   11. GGZ: slaapproblemen
   12. Gezondheidsplein: slapeloosheid
   13. Shleep: slaapapp met trainingen (2018)
   14. Vegro,video met tips voor een goede nachtrust
   15. Medicinfo: Slapen
   16. Zie ook op deze site de onderwerpen: stress gerelateerde klachten / ontspanning / bewegen en sporten
2. Onderbouwing  
   1. Minerva,Tijdschrift voor Evidence Based Medicine:
      1. Handeltje in slapeloosheid (2012)
      2. Cogniteive gedragstherapie bij slapeloosheid (2002). 
         • Cognitief-gedragstherapeutische strategieën (CGT) waarvan de werkzaamheid voorheen reeds werd bewezen bij primaire insomnia met inslaapstoornissen, lijken eveneens bruikbaar bij doorslaapstoornissen. De resultaten blijven, in tegenstelling tot medicamenteuze behandeling, behouden bij follow-up na zes maanden. CGT is daarom bij doorslaapstoornissen de eerste keuze. Verder onderzoek is nodig om na te gaan of ook (getrainde) huisartsen dit kunnen realiseren.
   2. NHG
      1. Slaapstoornissen bij adolescenten (2010)
      2. Boek: Slaap en slaapstoornissen niet geschreven voor de huisarts (2011)
      3. Nooit meer slapen (2011)
      4. Mindfulness ook voor slaapstoornissen (2015). Conclusie: Mindfulness-training lijkt, op basis van deze goed uitgevoerde RCT, een effectieve aanpak voor ouderen met lichte slaapproblemen. Maar dit geldt niet voor iedereen. Het hoge percentage uitvallers onder geselecteerde vrijwilligers doet vermoeden dat mindfulness geen vorm van behandeling is waar iedereen even enthousiast van wordt. Mogelijk ervaren veel deelnemers de setting waarbinnen mindfulness plaatsvindt nog als te dromerig.
      5. Slapeloosheid (2014). Conclusie: Huisartsen schrijven bij slapeloosheid nog steeds relatief vaak een slaapmiddel voor en geven regelmatig meerdere herhaalvoorschriften. Er is dus ruimte voor verbetering. De niet-medicamenteuze behandeling, die uitgebreid staat beschreven in de herziene NHG-Standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen, kost weliswaar meer tijd en energie van zowel huisarts als patiënt, maar biedt betere effecten op de langere termijn.
         De hier beschreven analyses zijn uitgevoerd met gegevens uit NIVEL Zorgregistraties eerste lijn (voorheen bekend als Landelijk InformatieNetwerk Huisartsenzorg, LINH). Deze registratie maakt gebruik van de routinematig bijgehouden patiëntendossiers van een selectie van ruim 380 huisartsenpraktijken (zie ook www.nivel.nl/zorgregistraties).
   3. Google scholar: slaapprobleem
   4. Www. sleepwise: Slaaptekort maakt dronken (03-2017)
   5. Nieuwe methode slaaponderzoek voor een betere diagnose en behandeling (2018)

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is